Medyada Fotomanipülasyon

Bir yıldan fazla bir zaman önce, hadi tarih de vereyim Şubat 2012’de, bir yazı yazmış ve gündem dışı adlı projemizden bahsetmiştim. Emre Karaoğlu'nun fikrini gazlayıp çok hevesle başladığımız bir çalışmaydı. Türkiye gündeminden uzaklaştırılmak için milli içkimiz ayranı buzlu mu içsek buzsuz mu, kürtaj günah mı değil mi gibi suni gündemlere yönlendirilen siz sevgili internet kullanıcılarımızı edebiyat, sinema, spor, otomobil fotoğrafçılık gibi konularla meşgul edip, rahatlatmaya çalışacaktık. Ama huyum kurusun elimi attığım birçok projeyi kurutmak gibi bir özelliğim var. Gündem dışı da bunlardan biri oldu, maalesef ömrü çok kısa oldu. Üniversitemizin değerli hocalarından Ali Muhammet Bayraktaroğlu, Affına sığınarak kendisine Ali abi demek istiyorum, beni kırmayarak bizim için güzel bir yazı kaleme almıştı. Gundemdisi.com’da okuyamayanlar için tekrar yayınlamak istedim. Yorumlarınızı eksik etmeyin.

Basında yayınlanan görüntülerin üzerinde “oynama” yapılamamasının önemi üzerine bir değerlendirme!

Geçtiğimiz günlerde Amerika Birleşik Devletlerinde bir haber fotoğrafçısı, fotoğrafı manipüle etmekten dolayı işinden kovuldu. Sacramento Bee gazetesinde yıllardır kadrolu haber fotoğrafçılığı yapan Bryan Patrick gazetenin etik politikasında yer alan “belgesel fotoğrafta manipülasyon yapmak kesinlikle yasaktır” ilkesini ihlal etmekten ötürü işinden kovuldu.

Fotoğraf, normal şartlar altında ele alındığında oldukça önemli derecede şans faktörünü içinde barındıran bir sanat disiplinidir. Özellikle doğa fotoğrafçılığı söz konusu olduğunda şans faktörü ve ciddi boyutta bir sabır gerektirmektedir. Sacramento Bee gazetesinde yıllardır foto muhabiri olarak çalışmakta olan deneyimli fotoğrafçı Bryan Patrick, şans ve sabır birlikteliğinin getirdiği “aurayı” Machiavellist bir hırs doğrultusunda daha ilgi çekici daha güzel olanı elde etmek adına fotomanüpülasyon uygulamasıyla bozmuştur. Fotoğraf iki balıkçıl kuşu arasında geçmekte büyük olan küçük olanı (anne ve yavru da dememiz mümkün) kurbağa ile beslemektedir. Her iki fotoğrafta ayrı detay ön plana çıkmakta bir başka deyişle iki fotoğraf bir iyi fotoğraf yapmaktadır.

Bryan Patrick’in görece daha iyi fotoğraf elde etmek adına yapmış olduğu “fotografik dijital uygulama”; Sacramento Bee gazetesi okurlarından birinden gelen fotoğrafta dijital manipülasyon var ihbarı sonucunda yeni boyuta tırmanmıştır. Öyleki yapılan inceleme sonucunda okur mektubundaki ihbarın doğruluğu anlaşılmıştır. Gazete, Bryan Patrick’in diğer çalışmalarını da mercek altına almış ve daha önce de iki imajında daha manipülasyon yaptığı, hatta bunlardan bir tanesinin 2009 yılında ödül almış orman yangını fotoğrafının olduğu da ortaya çıkmıştır.

Dijital teknolojinin fotoğrafın üretilmesinde ve paylaşılmasında gün geçtikçe kolay ve hızlı bir yazılım sistemi ile insan hayatını kolaylaştırması, insanların teknolojiyi iyi niyet dışında kullanma imkanlarını da yanında getirmektedir. Cep telefonlarında flaşlı hatta HD kalitesinde yüksek çözünürlükte fotoğraf elde etmeyi hatta elde edilen fotoğrafı da anında paylaşmayı kolaylaştırması; özellikle haber (anlık gelişen ve zamanında paylaşıldığında anlamlı bir gösterge olan) adına oldukça önemli bir şeydir. Dolayısıyla bizlere medya aracılığıyla aktarılan ve gerçekliğin adeta ispatı şeklinde sunulan haber fotoğraflarına bakarken bunu üreten insan faktörünü daha doğrusu teknolojiyi kontrol edip onu kullanan birinin olduğunu ve bir takım amaçlar doğrultusunda bu tür bir görüntünün üretilip paylaşıma konulmuş olabileceğini unutmamamız biz okuyu/izleyiciler açısından gereklidir. Öte yandan kadrolu bir fotoğrafçının gerek kendi hırsları doğrultusunda gerekse patronaj bir baskı sonucunda kariyerini ya da adını manipületif görüntü üretinine (composograph uygulama yapmaya) bir başka deyişle fotoğrafik sahteciliğe girmekle kirletmesini bir türlü anlayamıyorum.

Medyada fotomanipülasyon kullanımı gün geçtikçe artarak devam etmekte ve kronik bir hastalığa dönüşmektedir. Öyle ki 2003 yılında, LA Times fotoğrafçısı Irak savaşı sırasında bir görüntüye benzer bir şekilde işlem yaptığı için kovulmuştur.

Görüntü işleme programlarının teknik yelpazesinin her geçen gün genişlemesi demek daha ilgi çekici görüntüyü oluşturmak adına okuyucuya yalan söylemeyi gerektirmemektedir. Başta fotoğraf eğitmenlerive haber fotoğrafı duayenlerine bu süreçte oldukça önemli görevler düşmektedir. Bu görevler arasında en önemlisi “fotoğraf yapmayı” basit fotoşop işi şeklinde ifadelendirmek oldukça yanlıştır. Unutulmamalıdır ki fotoğraf makinasını kullanan herkes vizörden baktığı andan itibaren zaten “kendi bakış açısı ekseninde” olayı anlatmakta, bir kurgulama işlemine girmektedir. Tercih ettiği objektif ile anlatım biçimine doğrudan etki etmektedir. Görmek istedikleri ve istemedikleri ile kadrajını oluştururken bizlere kendi gerçekliğini zaten dayatan haber fotoğrafçılarının bir de görüntü sahteciliği bağlamında composograph uygulamlar ile gösterdiklerini daha da manipületif hale getirmeleri hem bağlı bulundukları kurum hem de okuyucu adına katlanılmaz bir durum oluşturmaktadır.

Ali M. BAYRAKTAROĞLU

Ifsad Yönetim Kurulu Başkanı ve SDÜ Öğretim Üyesi